Toggle menu
309,3 tis.
59
18
530,1 tis.
Hrvatska internetska enciklopedija
Toggle preferences menu
Toggle personal menu
Niste prijavljeni
Your IP address will be publicly visible if you make any edits.

Crkveno graditeljstvo

Izvor: Hrvatska internetska enciklopedija
(Preusmjereno s Crkvena arhitektura)

Crkveno graditeljstvo ili crkvena arhitektura označava arhitekturu kršćanskih crkava. U sebi spaja širok raspon vjerskih i svjetovnih umjetničkih stilova koji su utjecali na razvoj izgleda i konstrukcije crkvenih zgrada od postanka kršćanstva do danas.

Ranokršćanstvo

Podrobniji članak o temi: ranokršćanska Crkva

Crkva je građevina za obavljanje kršćanskih obreda. Najstariji tip je bazilika, po uzoru na rimske. Počele su se graditi u IV. st. Imale su najčešće tri broda odijeljena stupovima, te galeriju, apsidu i ulazni dio (atrij). Između apside i uzdužnih brodova je poprečni brod (transept) i crkva dobiva oblik tzv. latinskoga križa. Najpoznatije ranokršćanske bazilike su Sveti Ivan na Lateranu, Sveti Pavao izvan zidina i Sveta Marija Velika u Rimu, San Apollinare in classe u Ravenni i Eufrazijeva bazilika u Poreču. Na Istoku (Sirija) pojavljuju se tornjevi. Grade se otpočetka spomen-crkve nad grobovima mučenika i na svetim mjestima. U VI. st. u bizantskoj arhitekturi prevladava tip kružne građevine s kupolom (Sveta Mudrost u Carigradu).

Predromanika

Podrobniji članak o temi: predromanička crkva
Eufrazijeva bazilika u Poreču

Kao stilsko razdoblje u zapadnoeuropskoj umjetnosti od ranoga srednjeg vijeka do XI. st. pojavila se je predromanika, koja spaja antiku i rano kršćanstvo s novonastalim prilikama nakon propasti Rimskog Carstva i stupanja na europsku pozornicu novih, dotad barbarskih naroda. Njezina ostvarenja su vidljiva u Aachenu, Oviedu, Reimsu, Zadru (Sveti Donat), Ninu (Sveti križ)...

Romanika

Podrobniji članak o temi: romanička crkva
Katedrala sv. Stjepana u Speyeru najveća je romanička katedrala na svijetu.

Oko godine 1000. nastupa romanika koja traje do oko 1250., i širi se cijelom Europom posredstvom benediktinaca. Crkve zadržavaju oblik latinskoga križa, zidovi su masivni, a glavna su obilježja jednostavnost i logičnost konstrukcije te bogata vodoravna raščlanjenost. Znamenita ostvarenja su u Clunyju, Vezélayu, Arlesu, Autunu, Poitiersu, Wormsu, Bambergu, Modeni, Milanu, Lucci, Pisi, Zadru, Splitu, Rabu...

Gotika

Podrobniji članak o temi: gotička crkva
Katedrala u Milanu

U XIII. st. u Francuskoj se razvija gotika, nov stil s novim načinom gradnje, osebujnim šiljastim lukovima i izduljenim svodovima. Povećava se broj brodova i apsida, javljaju se stupovi i lukovi (kontrafori) te veliki prozori s vitrajima. Najznamenitija ostvarenja su u Strasbourgu, Chartresu, Beauvaisu, Parizu, Kölnu, Trieru, Nürnbergu, Sieni, Asizu, Firenci, Toledu, Barceloni, Canterburyju, Salisburyju, Bruggeu, Gentu, Antwerpenu, Lepoglavi, Trogiru...

Renesansa

Podrobniji članak o temi: renesansna crkva
Bazilika sv. Petra

Potkraj XIV. st. razvija se u Italiji renesansa, koja se oslanja na antičke uzore (polukružne lukove, stupove s kapitelima, kanelirane pilastre itd.). Najizrazitiji primjer je bazilika sv. Petra u Rimu. Prvi put se javno ističu arhitekti, a najpoznatiji su bili Filippo Brunelleschi, Alberti, Lucijan Vranjanin, Michelangelo, Jacopo Sansovino, Andrea Palladio, Juraj Dalmatinac, Philibert Delorme...

Barok i rokoko

Podrobniji članak o temi: barokna crkva
Benediktinski samostan Melk

U XVI. st. renesansa prelazi u barok, koji traje do XVIII. st. i poklapa se protureformacijom. Ističe se raskoš i bogatstvo, ujedinjuje se arhitektura, kiparstvo i slikarstvo. Odrednice su bogatstvo dekoracija, bujnost i nemir u prikazima te naglašena plastičnost. Glavni arhitekti su Bernini, Francesco Borromini, Giacomo da Vignola, Jules Hardouin-Mansart, Charles Lebrun, Jakob Prandtauer, Balthasar Neumann... U Hrvatskoj je najviše prisutan u Dubrovniku, Varaždinu i Zagrebu. Stil koji slijedi u završnoj fazi baroka naziva se rokoko.

Klasicizam, eklekticizam stilova i moderna

Podrobniji članci o temama: klasicistička crkva i moderna crkva

Poslije klasicizma, koji se ogleda u jednostavnosti klasičnih grčkih i rimskih oblika i motiva, a traje od otprilike sredine XVIII. st. do prve četvrtine XIX., prevladava vraćanje na staro – neoromanika, neogotika i neorenesansa, dakle naglašeni historicizam. Tek u XX. st. prestaje taj eklekticizam i nastaje moderna arhitektura, sa slobodnim i maštovitim oblicima. Primjer su Le Corbusierova Hodočasnička crkva u Ronchampu, Kovačićeva crkva sv. Blaža u Zagrebu te crkva sv. Jurja u Đurđevcu.

Postmoderna

Stil druge polovice XX. st i početka XXI. st. diskretno evocira neoklasicizam. Glavna odlika je postmoderna jednostavnost, ogoljenost i siromaštvo oblika. Koriste se novi materijali: čelik, staklo, beton. Primjer su Katedrala Marije Majke Crkve u Mostaru, sagrađena 1980.; konkatedrala u Splitu, sagrađena 1984., župna crkva Presvetoga Srca Isusova i Prečistoga Srca Marijina na Mliništu (župa Vidonje, Splitsko-makarska nadbiskupija), sagrađena 1975..

Literatura

Poveznica