Umjetni elementi
Umjetni ili sintetični kemijski elementi su nestabilni elementi s vremenom poluraspada toliko kratkim u usporedbi sa starošću Zemlje da atomi tih elemenata na Zemlji više ne postoje. Budući da za stvaranje novih elemenata trebaju uvjeti poput onih unutar zvijezda, od nastanka Sunčevog sustava i Zemlje prije nekih 4,6 milijarda godina svi takvi elementi na Zemlji su se raspali, a mogu se još dobiti kao proizvodi nuklearnih reaktora i akceleratora. Dok su svi elementi rednih brojeva 95–118 isključivo umjetni, i neki drugi se, premda prirodno prisutni u tragovima, najviše dobivaju umjetnim putem.
Prvi umjetni element, proizveden 1937. godine, bio je tehnecij. S rednim brojem 43 popunio je dotad prazno mjesto u periodnom sustavu elemenata. S vremenom poluživota od 210 tisuća godina, njegov je izotop 99Tc na Zemlji prisutan u rudama težih radioaktivnih elemenata. Budući da tehnecijev najdugovječniji izotop ima vrijeme poluživota od 4,2 milijuna godina, 97Tc otkriven 1952. u zvijezdama crvenim divovima poslužio je kao dokaz da zvijezde proizvode teže elemente.
| Redni broj | Kemijski element | Vrijeme poluraspada[1] |
|---|---|---|
| 43 | Tehnecij (Tc) | 99Tc: 2⋅105 godina, 97Tc: 4,2⋅106 godina |
| 61 | Prometij (Pm) | 147Pm: 2,6 godina |
| 84 | Polonij (Po) | 209Po: 102 godine, 210Po: 138 dana |
| 85 | Astat (At) | 210At: 8,3 sati, 211At: 7,2 sati |
| 87 | Francij (Fr) | 223Fr: 22 minute |
| 89 | Aktinij (Ac) | 227Ac: 218 godina |
| 91 | Protaktinij (Pa) | 231Pa: 8,8⋅105 godina |
| 93 | Neptunij (Np) | 237Np: 2,1⋅106 godina |
| 94 | Plutonij (Pu) | 244Pu |
| 95 | Americij (Am) | 243Am: 7370 godina, 241Am: 470 godina |
| 96 | Kirij (Cm) | 247Cm: >106 godina, 243Cm: 35 godina |
| 97 | Berkelij (Bk) | 247Bk: 1380 godina, 245Bk: 4,9 dana |
| 98 | Kalifornij (Cf) | 251Cf: 898 godina, 250Cf: 10 godina |
| 99 | Einsteinij (Es) | 252Es: 472 dana |
| 100 | Fermij (Fm) | 257Fm: 101 dan |
| 101 | Mendelevij (Md) | 258Md: 58 dana |
| 102 | Nobelij (No) | 258No: 58 minuta |
| 103 | Lorensij (Lr) | 280Lr: 3 minute |
| 104 | Rutherfordij (Rf) | 261Rf |
| 105 | Dubnij (Db) | 262Db |
| 106 | Seaborgij (Sg) | 263Sg |
| 107 | Bohrij (Bh) | 107Bh |
| 108 | Hassij (Hs) | Hs |
| 109 | Meitnerij (Mt) | Mt |
| 110 | Darmstadij (Ds) | Ds |
| 111 | Roentgenij (Rg) | Rg |
Izvori
- ↑ Ivan Žugaj, Periodni sustav elemenata, MEDIA SCI (Zagreb, 2005.)