Košarka je u bivšoj Jugoslaviji bila uz nogomet jedan od najpopularnijih sportova, a važnu ulogu su igrali i hrvatski klubovi kao što su Cibona iz Zagreba, Split i Zadar, a najuspješniji klubovi iz ostalih krajeva bivše Jugoslavije su bili Crvena zvezda, Partizan i OKK iz Beograda, Olimpija iz Ljubljane, te Bosna iz Sarajeva.
Prvo prvenstvo Jugoslavije za klubove se održalo 1940. godine,[1] a tijekom vremena je postalo najjače košarkaško prvenstvo u Europi. Prvenstvo 1945. godine su odigrale momčadi vojnih selekcija, a potom je prvenstvo postalo za klubove. U sezonama 1946., 1947., 1948., 1952. i 1953. su prvo igrana republička prvenstva, pa potom završnica prvenstva, a u ostalim sezonama se igrala normalna liga. Do 1967. se igralo tokom kalendarske godine, a od 1967./68. se prešlo na sustav proljeće/jesen, te su svi klubovi morali igrati u dvoranama, za razliku od prijašnjih godina, kada se moglo igrati i na otvorenim igralištima.
Od sezone 1981/82. prvak bi se odlučivao doigravanjem u između najboljih momčadi u ligaškom dijelu prvenstva, a kao zanimljivost valja navesti da je u doigravanju, pored plasiranih momčadi iz prve lige, sudjelovao i prvak druge lige (1.B lige), tako da je teoretski, prvak druge lige iste godine mogao postati i državnim prvakom.
Pregled po sezonama
| sezona (mjesto) 1 |
broj klubova 2 |
prvak | rez. finala 3 | doprvak | prvoplasirani | drugoplasirani | trećeplasirani |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| doigravanje / majstorica | Liga / završnica po liga sustavu | ||||||
| Prvenstvo Kraljevine Jugoslavije - prvenstvo sokolskih društava | |||||||
| 1940. Borovo - Vukovar |
6 | Zagreb II | 45:12 | Sušak (Sušak - Rijeka) | |||
| Prvenstvo vojnih selekcija | |||||||
| 1945. Subotica |
5 | Jugoslavenska narodna armija | 21:18 | Srbija | |||
| Prvenstvo FNRJ / SFRJ | |||||||
| 1946. Beograd |
8 | Crvena Zvezda Beograd | Zadar | Egyseg Novi Sad | |||
| 1947. Zagreb |
5 | Crvena Zvezda Beograd | Zadar | Partizan Beograd | |||
| 1948. Beograd |
6 | Crvena Zvezda Beograd | Proleter Zrenjanin | Jedinstvo Zagreb | |||
| 1949. | 10 | Crvena Zvezda Beograd | Partizan Beograd | Mladost Zagreb | |||
| 1950. | 10 | Crvena Zvezda Beograd | Partizan Beograd | Železničar Ljubljana | |||
| 1951. | 12 | Crvena Zvezda Beograd | Partizan Beograd | Mladost Zagreb | |||
| 1952. | 4 | Crvena Zvezda Beograd | Proleter Zrenjanin | Partizan Beograd | |||
| 1953. | 4 | Crvena Zvezda Beograd | AŠK Ljubljana | Lokomotiva Zagreb | |||
| 1954. | 12 | Crvena Zvezda Beograd | Mladost Zagreb | Proleter Zrenjanin | |||
| 1955. | 10 | Crvena Zvezda Beograd | Proleter Zrenjanin | Partizan Beograd | |||
| 1956. | 10 | Proleter Zrenjanin | Olimpija Ljubljana | Partizan Beograd | |||
| 1957. | 10 | Olimpija Ljubljana | Proleter Zrenjanin | Crvena Zvezda Beograd | |||
| 1958. | 10 | OKK Beograd | Olimpija Ljubljana | Crvena Zvezda Beograd | |||
| 1959. | 10 | Olimpija Ljubljana | Crvena Zvezda Beograd | Željezničar Karlovac | |||
| 1960. | 10 | OKK Beograd | Olimpija Ljubljana | Zadar | |||
| 1961. | 10 | Olimpija Ljubljana | Lokomotiva Zagreb | OKK Beograd | |||
| 1962. | 10 | Olimpija Ljubljana | OKK Beograd | Zadar | |||
| 1963. | 10 | OKK Beograd | Partizan Beograd | Olimpija Ljubljana | |||
| 1964. | 10 | OKK Beograd | Zadar | Crvena Zvezda Beograd | |||
| 1965. | 12 | Zadar | Olimpija Ljubljana | OKK Beograd | |||
| 1966. | 12 | Olimpija Ljubljana | Partizan Beograd | Zadar | |||
| 1967. | 12 | Zadar | Olimpija Ljubljana | Crvena Zvezda Beograd | |||
| 1967./68. | 12 | Zadar | Olimpija Ljubljana | Crvena Zvezda Beograd | |||
| 1968./69. | 12 | Crvena Zvezda Beograd | Olimpija Ljubljana | Jugoplastika Split | |||
| 1969./70. | 12 | Olimpija Ljubljana | Crvena Zvezda Beograd | Jugoplastika Split | |||
| 1970./71. | 12 | Jugoplastika Split | Lokomotiva Zagreb | Crvena Zvezda Beograd | |||
| 1971./72. Ljubljana |
12 | Crvena Zvezda Beograd | 75:70 | Jugoplastika Split | Crvena Zvezda Beograd | Jugoplastika Split | Lokomotiva Zagreb |
| 1972./73. | 14 | Radnički Beograd | Crvena Zvezda Beograd | Partizan Beograd | |||
| 1973./74. | 14 | Zadar | Jugoplastika Split | Crvena Zvezda Beograd | |||
| 1974./75. | 14 | Zadar | Jugoplastika Split | Partizan Beograd | |||
| 1975./76. | 14 | Partizan Beograd | Jugoplastika Split | Bosna Sarajevo | |||
| 1976./77. Beograd |
14 | Jugoplastika Split | 98:96 | Bosna Sarajevo | Jugoplastika Split | Bosna Sarajevo | Partizan Beograd |
| 1977./78. | 14 | Bosna Sarajevo | Partizan Beograd | Jugoplastika Split | |||
| 1978./79. | 12 | Partizan Beograd | Jugoplastika Split | Cibona Zagreb | |||
| 1979./80. | 12 | Bosna Sarajevo | Jugoplastika Split | Cibona Zagreb | |||
| 1980./81. | 12 | Partizan Beograd | Cibona Zagreb | Zadar | |||
| 1981./82. | 12 | Cibona Zagreb | 112:108, 89:75 | Partizan Beograd | Partizan Beograd | Cibona Zagreb | Crvena Zvezda Beograd |
| 1982./83. 4 | 12 | Bosna Sarajevo 4 | 98:103, 96:84, 82:83, 20:0 bb | Šibenka Šibenik 4 | Šibenka Šibenik | Partizan Beograd | Bosna Sarajevo |
| 1983./84. | 12 | Cibona Zagreb | 78:76, 79:87, 72:71 | Crvena Zvezda Beograd | Cibona Zagreb | Crvena Zvezda Beograd | Zadar |
| 1984./85. | 12 | Cibona Zagreb | 97:88, 89:92, 119:106 | Crvena Zvezda Beograd | Cibona Zagreb | Crvena Zvezda Beograd | Zadar |
| 1985./86. | 12 | Zadar | 70:84, 84:73, 111:110 | Cibona Zagreb | Cibona Zagreb | Zadar | Budućnost Titograd |
| 1986./87. | 12 | Partizan Beograd | 78:73, 89:88 | Crvena Zvezda Beograd | Cibona Zagreb | Partizan Beograd | Jugoplastika Split |
| 1987./88. | 12 | Jugoplastika Split | 101:79, 80:86, 88:67 | Partizan Beograd | Jugoplastika Split | Cibona Zagreb | Partizan Beograd |
| 1988./89. | 12 | Jugoplastika Split | 74:73, 75:70 | Partizan Beograd | Partizan Beograd | Jugoplastika Split | Bosna Sarajevo |
| 1989./90. | 12 | Jugoplastika Split | 98:70, 67:69, 93:63, 113:89 | Crvena Zvezda Beograd | Jugoplastika Split | Crvena Zvezda Beograd | Zadar |
| 1990./91. | 12 | POP 84 Split | 85:74, 95:91, 86:64 | Partizan Beograd | POP 84 Split | Partizan Beograd | Cibona Zagreb |
| krnja SFRJ, bez Hrvatske i Slovenije | |||||||
| 1991./92. | 12 | Partizan Beograd | 104:81, 92:81, 92:75 | Crvena zvezda Beograd | Partizan Beograd | Crvena zvezda Beograd | Rabotnički Skoplje |
Podebljano su označeni prvaci za godinu
1 mjesto odigravanja završnice prvenstva ili majstorice
2 broj klubova u ligaškom dijelu prvenstva, ne uključuje klubove eliminirane u republičkim prvenstvima ili momčadi iz B lige koje su stekle pravo nastupa u doigravanju
3 podebljano je označen rezultat koji je prvak ostvario kao domačin; kurzivom je ostvaren rezultat na neutralnom terenu, normalne debljine je rezultat ostvaren u gostima
4 Političkom odlukom je poništena treća utakmica finala (suprotno pravilima Williama Jonesa, prema kojima je utakmica završila rezultatom kojim je završila i nikakva naknadna odluka ne smije to mijenjati), te je tako Šibenci oduzet naslov prvaka, a dodijeljen Bosni (čija se momčad pojavila na novoj utakmici koju je organizirao KSJ)
Momčadi po uspješnosti
| klub | bivši nazivi | sjedište | prvak | doprvak | ukupno |
|---|---|---|---|---|---|
| Ukupno prvaci i doprvaci (1940. - 1991.) | |||||
| Crvena Zvezda |  Beograd |
12 | 7 | 19 | |
| Olimpija | AŠK |  Ljubljana |
6 | 8 | 14 |
| Split | Jugoplastika POP 84 |
 Split |
6 | 6 | 12 |
| Zadar | Zadar |
6 | 3 | 9 | |
| Partizan | Beograd |
4 | 10 | 14 | |
| OKK | Beograd |
4 | 1 | 5 | |
| Cibona | Lokomotiva | Zagreb |
3 | 4 | 7 |
| Bosna |  Sarajevo |
31 | 1 | 4 | |
| Proleter | Zrenjanin |
1 | 4 | 5 | |
| Radnički | Beograd |
1 | 1 | ||
| JNA | 1 | 1 | |||
| SK Zagreb II | Zagreb |
1 | 1 | ||
| Šibenik | Šibenka | Šibenik |
11 | 1 | |
| Mladost | Zagreb |
1 | 1 | ||
| Srbija | 1 | 1 | |||
| SK Sušak | Rijeka |
1 | 1 | ||
1 Političkom odlukom je poništena treća utakmica finala (suprotno pravilima Williama Jonesa, prema kojima je utakmica završila rezultatom kojim je završila i nikakva naknadna odluka ne smije to mijenjati), te je tako Šibenci oduzet naslov prvaka, a dodijeljen Bosni (čija se momčad pojavila na novoj utakmici koju je organizirao KSJ). Skrižaljka pokazuje stanje sukladno pravilima Williama Jonesa.
Klubovi koji nisu bili ni prvaci ni doprvaci, a osvojili su treće mjesto su:
- iz Hrvatske:
- Jedinstvo iz Zagreba
- Željezničar iz Karlovca
- iz Vojvodine:
- Egyseg iz Novog Sada
- iz Slovenije
- Železničar iz Ljubljane
- Budućnost iz Podgorice
Uspješnost po republikama i pokrajinama
(kad nađemo podatke o drugoplasiranom 1940., kad je prvak bilo Sokolsko društvo Zagreb II, ažurirati podatke)
| republika | prvak | doprvak | ukupno | klubovi | |
|---|---|---|---|---|---|
| Ukupno prvaci i doprvaci (1940. - 1991.) | |||||
| SR Hrvatska |
16 | 16 | 32 | Split, Zadar, Cibona, Mladost, SK Zagreb II, Šibenik1, SK Sušak | |
| SR BiH |
3 | 1 | 4 | Bosna 1 | |
| uža SR Srbija |
21 | 19 | 40 | Crvena Zvezda, Partizan, OKK Beograd, Radnički, Srbija | |
| SR Slovenija |
6 | 8 | 14 | Olimpija | |
| SAP Vojvodina |
1 | 4 | 5 | Proleter | |
 SR Crna Gora |
- | - | - | - | |
 SR Makedonija |
- | - | - | - | |
 SAP Kosovo |
- | - | - | - | |
| JNA | 1 | - | 1 | JNA | |
1 Političkom odlukom je poništena treća utakmica finala (suprotno pravilima Williama Jonesa, prema kojima je utakmica završila rezultatom kojim je završila i nikakva naknadna odluka ne smije to mijenjati), te je tako Šibenci oduzet naslov prvaka, a dodijeljen Bosni (čija se momčad pojavila na novoj utakmici koju je organizirao KSJ). Skrižaljka pokazuje stanje sukladno pravilima Williama Jonesa.
Poveznice
Izvori
- ↑ Povijest.net Miljenko Hajdarović: Povijest košarke
Nedovršeni članak Prvenstvo Jugoslavije u košarci koji govori o košarci treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima uređivanja Hrvatske internetske enciklopedije.
| |||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||