Formati papira

Usporedba A formata papira.

Formati papira određuju oblik i veličinu papira u listovima. Duljine su stranica standardnoga formata pravokutne i odnose se kao 1 : √2̅ (1 : 1,414). Kao osnovni uzima se format A, koji počinje formatom A0, površine 1 m², pa su duljine njegovih stranica 841 mm × 1189 mm. Od njega se izvode sve ostale mjere za arak papira. Postoje i dopunski formati B, C i D. Svaki format ima po 12 razreda. Manji se formati dobiju polovljenjem dulje stranice većega formata istoga razreda. Za format B0 dimenzije su 1000 mm × 1414 mm, a za format C0 917 mm × 1297 mm, po veličini između formata A i B. Najmanji je format D.

Oblik i veličina papira

Oblik i veličina papira rezanog u listove izražava se formatima papira. Formati su uvjetovani širinom proizvodnih strojeva u grafičkoj industriji i industriji papira, te ekonomskim, praktičnim i estetskim čimbenicima. Nekada je prilikom ručne izrade papira format ovisio o veličini i obliku ručnog sita. Kasnije su formate papira određivali pojedini proizvođači papira, pa je bilo više različitih i međusobno neusklađenih formata. Dogovorom njemačkih proizvođača papira postignutim 1883. bilo je određeno 12 formata, koji su se tada počeli mnogo primjenjivati. U njemačkoj i u nekim drugim europskim zemljama uvedeni su 1920. standardni formati, koji se od tada primjenjuju i u našoj zemlji u grafičkoj industriji i industriji papira.

Današnji standardni formati papira imaju oblik pravokutnika, a njihova se veličina izražava duljinom stranica (u mm). Duljine stranica standardnog formata odnose se međusobno kao 1 : √2̅ , to jest kao stranica kvadrata prema svojoj dijagonali. Duljina manje stranice m odnosi se prema većoj M kao veća stranica prema dvostrukoj duljini manje stranice:

[math]\displaystyle{ \frac{m}{M} = \frac{M}{2 \cdot m}\ }[/math]

Iz toga slijedi da se raspolavljanjem ili sastavljanjem dvaju listova standardnog formata uzduž njihovih duljih stranica dobije ponovno format jednakih proporcija.

Formati papira svrstavaju se u nekoliko redova. Osnovni red formata nosi oznaku A uz koju se, već prema veličini pojedinog formata, stavljaju i brojevi. Početni format A0 izabran je tako da mu je površina 1 m², pa mu stranice moraju iznositi 841 mm ∙ 1189 mm. Manji formati dobiveni raspolavljanjem po duljoj stranici nose oznake s rastućim brojevima. Osim osnovnog reda formata A, određeni su i takozvani zavisni redovi formata B, C i D, koji se često primjenjuju za omotnice, mape, fascikle i slično. Red formata B određen je tako da duljina manje stranice njegova početnog formata B0 iznosi 1000 mm. Red formata C nalazi se po svojoj veličini između redova formata B i A, dok je red formata D najmanji.

ISO formati papira (s približnim vrijednostima u inčima)

Format	A format		B format		C format
Veličina	mm × mm	in × in	mm × mm	in × in	mm × mm	in × in
0	841 × 1189	33.1 × 46.8	1000 × 1414	39.4 × 55.7	917 × 1297	36.1 × 51.1
1	594 × 841	23.4 × 33.1	707 × 1000	27.8 × 39.4	648 × 917	25.5 × 36.1
2	420 × 594	16.5 × 23.4	500 × 707	19.7 × 27.8	458 × 648	18.0 × 25.5
3	297 × 420	11.7 × 16.5	353 × 500	13.9 × 19.7	324 × 458	12.8 × 18.0
4	210 × 297	8.27 × 11.7	250 × 353	9.84 × 13.9	229 × 324	9.02 × 12.8
5	148 × 210	5.83 × 8.27	176 × 250	6.93 × 9.84	162 × 229	6.38 × 9.02
6	105 × 148	4.13 × 5.83	125 × 176	4.92 × 6.93	114 × 162	4.49 × 6.38
7	74 × 105	2.91 × 4.13	88 × 125	3.46 × 4.92	81 × 114	3.19 × 4.49
8	52 × 74	2.05 × 2.91	62 × 88	2.44 × 3.46	57 × 81	2.24 × 3.19
9	37 × 52	1.46 × 2.05	44 × 62	1.73 × 2.44	40 × 57	1.57 × 2.24
10	26 × 37	1.02 × 1.46	31 × 44	1.22 × 1.73	28 × 40	1.10 × 1.57
i	[math]\displaystyle{ \left(\alpha_A\cdot2^{-\frac{i+1}{2}}\right) \times \left(\alpha_A\cdot2^{-\frac{i}{2}}\right), }[/math] [math]\displaystyle{ \alpha_A = 1000\,\text{mm}\cdot\sqrt[4]{2} }[/math]		[math]\displaystyle{ \left(\alpha_B\cdot2^{-\frac{i+1}{2}}\right) \times \left(\alpha_B\cdot2^{-\frac{i}{2}}\right), }[/math] [math]\displaystyle{ \alpha_B=1000\,\text{mm}\cdot\sqrt{2} }[/math]		[math]\displaystyle{ \left(\alpha_C\cdot2^{-\frac{i+1}{2}}\right) \times \left(\alpha_C\cdot2^{-\frac{i}{2}}\right), }[/math] [math]\displaystyle{ \alpha_C=1000\,\text{mm}\cdot\sqrt[8]{8} }[/math]