Acetil koenzim A: razlika između inačica
m bnz |
m file --> datoteka |
||
| Redak 1: | Redak 1: | ||
[[ | [[Datoteka:Acetyl-CoA-2D.svg|desno|300px|thumb|Acetil CoA]] | ||
[[ | [[Datoteka:Acetyl-CoA-3D-balls.png|desno|300px|thumb|3D model acetil CoA]] | ||
'''Acetil koenzim A''' ili '''Acetil CoA''', je jedna od najvažnijih [[molekula]] za [[metabolizam]] [[živa bića|živih bića]]. Po kemijskom sastavu to je [[tioester]] koji se formira kondenzacijom [[tiol]]a [[Koenzim A|Koenzima A]] s [[octena kiselina|octenom kiselinom]] (acetatom). Empirijska formula je C<sub>23</sub>H<sub>38</sub>N<sub>7</sub>O<sub>17</sub>P<sub>3</sub>S; [[relativna molekularna masa]] je 809.57. Osnovna funkcija Acetil Koenzima A u metabolizmu živih bića je prijenos [[ugljik]]ovih atoma u obliku [[acetilna skupina|acetilne skupine]] kao [[Supstrat (biokemija)|supstrat]] za [[oksidacija|oksidaciju]] u [[Krebsov ciklus|Krebsovom ciklusu]]. Tioesterna je veza naime vrlo nestabilna, što uvelike olakšava prijenos acetilne skupine. | '''Acetil koenzim A''' ili '''Acetil CoA''', je jedna od najvažnijih [[molekula]] za [[metabolizam]] [[živa bića|živih bića]]. Po kemijskom sastavu to je [[tioester]] koji se formira kondenzacijom [[tiol]]a [[Koenzim A|Koenzima A]] s [[octena kiselina|octenom kiselinom]] (acetatom). Empirijska formula je C<sub>23</sub>H<sub>38</sub>N<sub>7</sub>O<sub>17</sub>P<sub>3</sub>S; [[relativna molekularna masa]] je 809.57. Osnovna funkcija Acetil Koenzima A u metabolizmu živih bića je prijenos [[ugljik]]ovih atoma u obliku [[acetilna skupina|acetilne skupine]] kao [[Supstrat (biokemija)|supstrat]] za [[oksidacija|oksidaciju]] u [[Krebsov ciklus|Krebsovom ciklusu]]. Tioesterna je veza naime vrlo nestabilna, što uvelike olakšava prijenos acetilne skupine. | ||
| Redak 8: | Redak 8: | ||
==Sinteza== | ==Sinteza== | ||
[[ | [[Datoteka:Coenzym A.svg|200px|thumb|lijevo|Struktura Koenzima A, ključne molekule u sintezi acetil CoA]] | ||
Acetil Koenzim A formira se kemijskom reakcijom poznatom kao '''[[oksidativna dekarboksilacija piruvata]]'''. Proces je kataliziran od strane multienzimskog kompleksa [[Piruvat dehidrogenaza|Piruvat dehidrogenaze]] (''Pyruvate Dehydrogenase Complex '''PDC''''') koji se nalazi u matriksu [[mitohondrij]]a. | Acetil Koenzim A formira se kemijskom reakcijom poznatom kao '''[[oksidativna dekarboksilacija piruvata]]'''. Proces je kataliziran od strane multienzimskog kompleksa [[Piruvat dehidrogenaza|Piruvat dehidrogenaze]] (''Pyruvate Dehydrogenase Complex '''PDC''''') koji se nalazi u matriksu [[mitohondrij]]a. | ||
Posljednja izmjena od 15. travanj 2022. u 06:48
Acetil koenzim A ili Acetil CoA, je jedna od najvažnijih molekula za metabolizam živih bića. Po kemijskom sastavu to je tioester koji se formira kondenzacijom tiola Koenzima A s octenom kiselinom (acetatom). Empirijska formula je C23H38N7O17P3S; relativna molekularna masa je 809.57. Osnovna funkcija Acetil Koenzima A u metabolizmu živih bića je prijenos ugljikovih atoma u obliku acetilne skupine kao supstrat za oksidaciju u Krebsovom ciklusu. Tioesterna je veza naime vrlo nestabilna, što uvelike olakšava prijenos acetilne skupine. Tiosterska veza bogata je energijom.<ref name="hinus">Ilić, Sanda. Zadražil, Lela. Kostanić, Ljubica. Školski leksikon biologije s pitanjima za maturu i prijemne (Arhivirano 21. rujna 2016.) (ur. Hrvoje Zrnčić), Hinus, Zagreb, ISBN 978-953-6904-26-6 nevaljani ISBN, str. 9</ref>
Ovaj koenzim početni je spoj Krebsova ciklusa. Bitan je u izmjeni tvari jer je proizvod razgradnje ugljikohidrata, masnih kiselina i aminokiselina.<ref name="hinus"/>
Sinteza[uredi]
Acetil Koenzim A formira se kemijskom reakcijom poznatom kao oksidativna dekarboksilacija piruvata. Proces je kataliziran od strane multienzimskog kompleksa Piruvat dehidrogenaze (Pyruvate Dehydrogenase Complex PDC) koji se nalazi u matriksu mitohondrija.
Zbirna kemijska jednadžba reakcije katalizirane od piruvat dehidrogenaze:
- <math>\mathrm{Piruvat + CoA + NAD^+ \longrightarrow Acetil CoA + NADH + H^++ CO_2}</math>
Uloga u metabolizmu[uredi]
Acetil Koenzim A je molekula koja zauzima ključnu poziciju u nekoliko metaboličkih procesa. Osnovna uloga koenzima je povezivanje procesa glikolize i Krebsovog ciklusa. Pirogrozđana kiselina (piruvat) je glavni proizvod glikolize, koji može biti iskorišten kao supstrat Krebsovog ciklusa samo ako se transformira u Acetil CoA.
- Sinteza i katabolizam masnih kiselina
Sinteza masnih kiselina je metabolički put koji generira lance masnih kiselina počevši od acetil CoA kao osnovnog supstrata. Taj se proces aktivira u slučaju prevelike proizvodnje Acetil CoA kao posljedica povećanog unosa ugljikohidrata. Višak proizvedenog Acetil CoA biva preusmjeren prema sintezi masnih kiselina, u procesu kataliziranom od niza enzima od kojih su najvažniji acetil CoA karboksilaza i sintetaza masnih kiselina.
U suprotnom slučaju manjka nutrijenata, masne se kiseline razgrađuju u procesu Beta oksidacije, koja kao produkt daje Acetil Koenzim A. Acetil CoA potom ulazi u Krebsov ciklus kako bi organizam proizveo potrebne količine visokoenergetskih molekula kao ATP.
- Sinteza HMG CoA
Dvije molekule Acetil CoA mogu biti spojene u Acetoacetil CoA koji je osnovni prekursor za sintezu 3-hidroksi-3-metil-glutaril Koenzima A (HMG CoA). HMG CoA je jedan od ključnih metabolita u tzv. putu mevalonata, metaboličkom procesu u kojem dolazi do sinteze kolesterola.
Acetil CoA je vrlo važan i za biosintezu neurotransmitera acetilkolina. Enzim kolin acetiltransferaza katalizira proces prijenosa acetilne skupine iz acetil CoA na kolin uz proizvodnju acetilkolina i oslobađanje Koenzima A.
Biljke koriste acetil CoA kao prekursor za sintezu, biljnih masti, flavonoida, biljnih voskova i za proizvodnju kutikule.