Vrelo Une
 |
Ovaj članak ili dio članka nije pokriven izvorima. Pomozite Wikipediji navođenjem odgovarajućih knjiga, članaka u časopisima ili internetskih stranica. |
Vrelo Une je jedan od izvora rijeke Une. Nalazi se u ličkom dijelu Zadarske županije, kod mjesta Donja Suvaja, na 396 metara nadmorske visine. Izvire ispod padina planina Plješevice i Stražbenice. Na izvoru Una čini bajkovito plavozeleno jezero okruženo šumom i visokim strmim liticama.
Osnovni podatci
Vrelo Une je najdublji krški izvor u Hrvatskoj i među pet najdubljih u svijetu. Dosad je istražen do dubine od 248 metra, ali dno nije dosegnuto. Temperatura vode je konstantna i iznosi 2–3°C. Izvor ima oblik okruglog, mirnog, modrozelenog jezera.
Geologija
Vrelo je nastalo na mjestu dodira verfenskih obojenih škriljavaca s početka trijasa i mlađih jurskih vapnenaca. Na stijenkama vrela istaložene su male sedrene naslage.
Hidrologija
Voda koja ponire na širem području Gračaca, Bruvna, Mazina i Velike Popine izlazi kroz Vrelo Une na površinu. Tok rijeke Une u Hrvatskoj iznosi oko 120 km, a u BiH oko 90 km.
Morfologija vrela
Vrelo se okomito spušta do dubine od oko 50 metara, a potom se sužava na pukotinu širine desetak metara. Zatim nastavlja prema sjeverozapadu do dubine od 83 metra gdje se sužava na 5 metara. Potom naglo skreće prema jugu i ide okomito do dubine od 123 metra. Nastavlja prema sjeverozapadu do 205 m i na nekim se dijelovima sužava na 2 do 3 metra. Na dubini od 235 metara izvor se sužava u uži kanal koji se širi nakon desetak metara. Postignuta dubina je 248 metara.
Flora i fauna
Područje vrela obraslo je zajednicom Cinclidotus-Platyhypnidium-Rivulogammarus. Cijelo vrelo prekrivaju brojne alge. U vrelu žive brojne ličinke tulara (Trichoptera) vodencvjetova (Ephemeridae) i puževa te vodeni kornjaš. Duboko u vrelu otkriveni su čvoraši i riba peš.
Zaštita
Vrelo Une s kanjonOM u dužini od 150 metara zaštićeno je kao hidrološki spomenik prirode površine 263 ha (2,63 km2) 1968. godine. Veći dio toka u BiH proglašeno je nacionalnim parkom.
Istraživanja
- Prvo zabilježeno ronjenje izvora bilo je 1999. za vrijeme međunarodne speleoronilačke ekspedicije "Speleo ronjenje "99". Tada je francuski speleoronioc Claude Touloumdjian došao do dubine od 51 metar.
- Poslije toga ronili su Branko Jalžić i Vedran Jalžić iz SO PD Željezničar iz Zagreba do dubine od 30 metara, zbog uzimanja uzoraka živog svijeta iz Vrela.
- Alan Kovačević i Tomislav Flajpan-Frf ronili su do dubine od 48 metara, kad su izradili nacrt i videosnimke, u sklopu predekspedicijske akcije 2007. godine.
- 2007. Društvo Dinaridi - društvo za istraživanja i snimanja krških fenomena (skraćeno DDISKF) izvelo je Međunarodnu speleoronilačku ekspediciju "Zrmanjin ZOV '07" pod vodstvom Tihomira Kovačevića Tihija. Jean Jacques Bolanz prešao je dubinu od 100 metara, a Luigi Casati je postigao najdublji zaron do tada u Hrvatskoj - 205 metra.
- 2016. Društvo DDISKF je provelo Međunarodnu speleoronilačku ekspediciju "Kamena galaksija - Zrmanja 2016". Tijekom Ekspedicije pod vodstvom Tihomira Kovačevića Tihija, član Društva Luigi Casati se spustio na dubinu od 248 metara i postigao novi hrvatski rekord.
Zanimljivosti
Legenda kaže da su naziv rijeke dali Rimljani. Kad su ju ugledali uzviknuli su “Una, unica!” što znači “Jedna, jedina!”
Literatura:
- "Le Fil" Bulletin de Liaison de la Commission Nationale Plongee Souterraine, no.8., Mai 2001, str. 1 - 55;
- Tihomir Kovačević, Speleolog broj 55, 2oo7. str.88 - 98;
- Roman Ozimec, 2009: Zaron u srce krša. Euro City (časopis Hrvatskih željeznica), 1/2009 (61);
- Goran Šafarek & Tomislav Šolić, 2011: Rijeke Hrvatske, str.231 - 238;
- Tihomir Kovačević, Hrvatska vodoprivreda br. 217, listopad / prosinac 2016, godište XXIV.;
- Tihomir Kovačević, Scubalife, br. 20, lipanj 2015, godin 6, str. 72 - 81;
- Tihomir Kovačević, Scubalife, br. 25, rujan 2016, godina 7, str. 82 - 85;
- www.ddiskf.hr