| Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija |
.svg) Institucije SFRJ |
Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (slo. Skupščina Socialistične Federativne Republike Jugoslavije, srp. Скупштина Социјалистичке Федеративне Републике Југославије, mak. Собрание на Социјалистичка Федеративна Република Југославија) odnosno Savezna skupština (slo. Zvezna skupščina, srp. Савезна скупштина, mak. Сојузното собрание) , je bila najviše predstavničko tijelo i nosilac ustavotvorne i zakonodavne vlasti u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji od 1945. do 1992. godine.
Formirana je u studenome 1945. godine, poslije izbora za Ustavotvornu skupštinu. Do tada je ulogu skupštine vršilo Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), koji je 10. kolovoza 1945. godine promijenio naziv u Privremena narodna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije. Tokom svog postojanja, skupština je nekoliko puta mijenjala sastav i nazive, pa se tako zvala:
- AVNOJ (27. studenoga 1942. do 10. kolovoza 1945.)
- Privremena narodna skupština DFJ (10. kolovoza do 26. listopada 1945.)
- Ustavotvorna skupština FNR Jugoslavije (srp. Уставотворна скупштина, mak. Уставотворно собрание, slo. Ustavodajna skupščina), studeni 1945. - siječanj 1946. Domovi: Savezna skupština i Skupština naroda.
- Narodna skupština Federativne Narodne Republike Jugoslavije (srp. Народна скупштина Федеративне Народне Републике Југославије, mak. Национално собрание на Федеративна Народна Република Југославија, slo. Ljudska skupščina Federativne Ljudske Republike Jugoslavije), siječanj 1946. - siječanj 1953. Domovi: Savezno vijeće i Vijeće naroda.
- Savezna narodna skupština (srp. Савезна народна скупштина, mak. Сојузно национално собрание, slo. Zvezna ljudska skupščina), siječanj 1953. - travanj 1963. Domovi: Savezno vijeće i Vijeće proizvođača.
- Savezna skupština (srp. Савезна скупштина, mak. Сојузното собрание, slo. Zvezna skupščina), travanj 1963. - veljača 1974. Domovi: : Savezno vijeće (do 1968., otkad je općenadležno Vijeće naroda), Privredno vijeće, Prosvjetno-kulturno vijeće, Socijalno-zdravstveno vijeće i Organizacijsko-političko vijeće.
- Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, veljača 1974. - travanj 1992. Domovi: Savezno veće i Vijeće republika i pokrajina.
Središte Skupštine SFR Jugoslavije se nalazilo u Beogradu u zgradi današnjeg Doma Narodne skupštine Republike Srbije u Bulevaru Revolucije (danas Bulevar kralja Aleksandra).
Sastav
Ustavotvorna skupština FNRJ je bila dvodomna (Savezna skupština i Skupština naroda). Narodna skupština FNRJ je do Ustavnog zakona o osnovama društvenog i političkog uređenja FNRJ i saveznim organima vlasti iz 1953. zadržala istu strukturu i sastojala se od Saveznog vijeća i Vijeća naroda, da bi u razdoblju od 1953. do 1963. Savezna narodna skupština djelovala putem Saveznog vijeća i Vijeća proizvođača. Donošenjem novog Ustava 1963., Savezna skupština postala je peterodomna i činila su je: Savezno vijeće (u okviru kojeg je postojalo Vijeće naroda izabrano od strane republičkih skupština, a koje je od donošenjem Amandmana I. - VI. 1967. ravnopravno odlučivalo sa Saveznim vijećem u svim slučajevima kada je Savezno vijeće - do tada - odlučivalo samostalno) i tzv. vijeća radnih zajednica (Privredno vijeće, Prosvjetno-kulturno vijeće, Zdravstveno-socijalno vijeće i Organizaciono-političko vijeće). Amandmanima VII. - XIX. iz 1968. ukinuto je Savezno vijeće, a njegove nadležnosti preuzelo je Vijeće naroda kao dom delegata skupština republika i pokrajina, također ukinuto je i Organizaciono-političko vijeće, a veći dio njegovih nadležnosti preuzelo je novoutemeljeno Društveno-političko vijeće koje su birali građani neposredno (vijeća radnih zajednica birale su do 1968. općinske skupštine, a nakon amandmana izborno tijelo sastavljeno od članova općinskih skupština i delegata radnih zajednica i organizacija iz odgovarajuće oblasti rada). Takva struktura ostaje do Ustava SFRJ iz 1974., kada se Skupština SFRJ vraća dvodomnom sustavu pa su domovi bili: Savezno vijeće (birano od strane vijećnika općinskih skupština, tajnim glasovanjem, na zajedničkoj sjednici sva tri vijeća /doma/ općinske skupštine) i Vijeće republika i pokrajina (kojeg su činile delegacije svake republike i pokrajine birane na zajedničkoj sjednici svih vijeća skupština /sabora, sobranja/ istih, tajnim glasovanjem: 12 delegata svake republike i 8 delegata svake autonomne pokrajine).
N.B. Skupština SFRJ de facto i de iure prestaje postojati 1991. tijekom raspada Jugoslavije. Savezno vijeće Skupštine SFRJ (s delegatima iz Srbije i Crne Gore) je 27. travnja 1992. donijelo odluku o formiranju nove države - Savezne Republike Jugoslavije koju su činile dvije republike nekadašnje SFRJ (Republika Srbija i Republika Crna Gora), a Savezna skupština SRJ sastojala se od Vijeća građana i Vijeća republika. 2003., prilikom reorganizacije SRJ, ista postaje Državna Zajednica Srbija i Crna Gora (SiCG), konfederalni savez te dvije republike, time je ime "Jugoslavija" i "Skupština Jugoslavije" (u različitim varijantama) nestalo.
Predsjednici Savezne skupštine SFRJ
- Predsjednik Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije
- dr Ivan Ribar - od 1942. do 1945.
- Predsjednik Ustavotvorne skupštine
- Predsjednik Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije
- Vladimir Simić - od 1945. do 1953.
- Predsjednik Savezne narodne skupštine
- Milovan Đilas - od 1953. do 1954.
- Moša Pijade - od 1954. do 1957.
- Petar Stambolić - od 1957. do 1963.
- Predsjednik Savezne skupštine
- Edvard Kardelj - od 1963. do 1967.
- Milentije Popović - od 1967. do 1971.
- Mijalko Todorović - od 1971. do 1974.
- Predsjednik Skupštine Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije
- Kiro Gligorov - od 1974. do 1978.
- Draža Marković - od 1978. do 1982.
- Raif Dizdarević - od 1982. do 1984.
- Dušan Alimpić - od 1984. do 1986.
- Marjan Rozić - od 1986. do 1988.
- Slobodan Gligorijević - od 1988. do 1992.
Literatura
- Mala enciklopedija Prosveta, Beograd 1959. godine