 |
Ovaj članak ili dio članka je površno ili nedovoljno preveden sa srpskog jezika na hrvatski jezik. Obratite pozornost na zaostatke ekavice, dakavice, prefonetizirane oblike, srpski leksik i sintaksu. Slobodno pomozite to prevesti i ispraviti vodeći računa o stilu i pravopisu. Izvornik se možda nalazi na popisu drugih jezika. |
Zločini nad Albancima tijekom Balkanskih ratova podrazumijevaju masovna pogubljenja, masakriranje civilnog stanovništva, etničko čišćenje, nasilno pokrštavanje, kao i progone na etničkoj i vjerskoj osnovi pripadnika albanske i muslimanske populacije od strane vojnih i policijskih snaga Kraljevine Srbije i Kraljevine Crne Gore tijekomm i nakon završetka operacija u balkanskim ratovima.
O zločinima srpske i crnogorske vojske prilikom zaposedanja albanskih naselja 1912. i 1913. godine je izvještavala europska, američka i srpski oporbeni tisak. Radi ispitivanja zločina Carnegijeva zadužbina za međunarodni mir je formirala posebnu komisiju koja je 1913. poslata na Balkan.[1] Sumirajući situaciju u albanskim krajevima, članovi komisije zaključuju:
Kuće i čitava sela su pretvorena u pepeo, nenaoružano i nedužno stanovništvo je masovno masakrirano, nevejrovatni akti nasilja, pljačke i surovosti svake vrste — to su sredstva koja je primenjivala i još uvek primenjuje srpsko-crnogorska vojska, u cilju potpunog preinačenja etničkog karaktera oblasti naseljenih isključivo Albancima.[2]
Broj žrtava u dijelu Kosovskog vilajeta pod srpskom kontrolom se u prvih nekoliko mjeseci procenjivao na oko 25.000 ljudi.[3][4] Najvišu procjenu broja žrtava tokom 1912. i 1913. godine u svim albanskim krajevima pod srpskom kontrolom dao je Kosta Novaković, koji je procenio da je stradalo oko 120.000 Albanaca oba pola i svih uzrasta.[5] Cilj zločina je bio da se srpski zahtjevi potpomognu "etničkim čišćenjem" i statističkom manipulacijom pre konferencije velikih sila koja će utvrditi nove granice.[6][7] Srpska vlada je većinu izvještaja o ratnim zločinima dočekala službenim poricanjem.[4] I neki kasniji srpski autori navedene podatke o ratnim zločinima svode na "austrougarsku propagandu" koja je "širila glasove o navodnim zverstvima srpske vojske u Albaniji i Makedoniji nad muslimanskim stanovništvom".[8]
Događaji iz balkanskih ratova su umnogome doprinjeli narastanju srpsko-albanskog sukoba.
Politička pozadina
Srpska okupacija Albanije
Prvi balkanski rat zatekao je Albance kao naciju u borbi za sopstvenu nacionalnu državu. Krajem 1912. godine, nakon što je Porta priznala autonomiju Albanije, susedne balkanske države Srbija, Crna Gora i Grčka su zajednički napale Osmansko carstvo i tijekom nekoliko mjeseci osvojile i međusobno podijelile gotovo sve osmanlijske teritorije naseljene Albancima.[9] Kraljevina Srbija je zauzela najveći dio kopnene Albanije i veći dio albanske jadranske obale. Albanci su se protivili komadanju tih krajeva i u tom cilju su organiziali oružani otpor.
Srpska okupacija Albanije je trajala od prosinca 1912. do 25. listopada 1913. godine.[10] Pod jakim međunaronim pritiskom, balkanski susedi su sredinom 1913. godine bili prinuđeni da se povuku sa teritorija međunarodno priznate države Albanije, koja je obuhvatila tek oko polovinu albanske etničke teritorije, dok se veliki broj Albanaca našao u okviru Srbije, Crne Gore i Grčke.[11]
Albanska pobuna (1913)
Nakon povlačenja srpske vojske i stvaranja Kneževine Albanije, koja je obuhvatila tek oko polovinu albanske etničke teritorije, brojno albansko stanovništvo je ostalo izvan svoje matične države.[11] Srbija je nakon aneksije Makedonije i Kosova, postavila nove granice između naselja vekovima upućenih jedna na druge. Srpska vlada je, protivno dogovoru Londonske konferencije, zabranila dolazak stanovništvu iz Albanije na pijace u novopripojenim oblastima, pod izgovorom učestalih napada u graničnom području.[8] Ta blokada je veoma otežala život pograničnom stanovništvu i stvorila povećanu napetost kod Albanaca.[8]
Literatura
- Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars. Carnegie Endowment for International peace, Washington, D.C. 1914.
- Dimitrije Tucović, Srbija i Arbanija. Jedan prilog kritici zavojevačke politike srpske buržoazije, Beograd 1914.
- Dimitrije Đorđević, Izlazak Srbije na Jadransko more i konferencija ambasadora u Londonu 1912, Beograd 1956.
- Prvi balkanski rat 1912-1913 (Operacije srpske vojske) I, Beograd 1959.
- The War Correspondence of Leon Trotsky: The Balkan Wars, 1912-13. Monad Press, Njujork, 1980.
- Branko Horvat, Kosovsko pitanje, Zagreb, 1988.
Izvori
- ↑ Dubravka Stojanović, U spirali zločina: balkanski ratovi
- ↑ Izjveštaj Međunarodne komisije (str. 151)
- ↑ Nadbiskup Lazar Mjeda, Izveštaj o srpskom osvajanju Kosova i Makedonije
- ↑ 4,0 4,1 Leo Frojndlih, Albanska golgota
- ↑ Kosta Novaković, Srbizacija i kolonizacija Kosova
- ↑ Otpor okupaciji i modernizaciji
- ↑ Civil resistance in Kosovo, by Howard Clark (p. 9, 10)
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Dimitrije Bogdanović, Knjiga o Kosovu
- ↑ Izvještaj međunarodne komisije za ispitivanje uzroka i vođenja Balkanskih ratova
- ↑ Miranda Vickers, The Albanians: a modern history
- ↑ 11,0 11,1 Robert Elsie, The Conference of London 1913
Vidi još
Vanjske poveznice
- (engl.) Izvještaj međunarodne komisije za ispitivanje uzroka i vođenja Balkanskih ratova
- (engl.) Lav Trocki, Iza kulisa Balkanskog rata
- (engl.) Kosta Novaković, Srbizacija i kolonizacija Kosova
- (engl.) Leo Frojndlih, Albanska golgota (izvještaji o zločinima nad Albancima iz evropske štampe)
- (engl.) Konzul fon Fajmrot, Izvještaj o situaciji u Skoplju i Kosovu nakon srpke invazije
- (engl.) Nadbiskup Lazar Mjeda, Izvještaj o srpskom osvajanju Kosova i Makedonije
- (engl.) Zvanični izvještaj velikim silama o stradanjima u Debru
- (engl.) Isterivanja Albanaca i kolonizacija Kosova II (Istorijski institut u Prištini)
- Dubravka Stojanović, U spirali zločina: balkanski ratovi
- Pismo Dimitrija Tucovića
- Likvidacija muslimanskih prvaka u Plavu