Zločin protiv čovječnosti je kazneno djelo predviđeno međunarodnim i unutrašnjim pravom, a koje se prvi put pojavilo na Nürnberškom procesu.
Zločin protiv čovječnosti nije bio jasno izdvojen u većini zakonodavstava u svijetu već je obično bio reguliran sa ratnim zločinima ili u okviru kaznenih djela protiv međunarodnog prava. Usvajanje Rimskog statuta je za sve zemlje koje su ga usvojile stvorilo obavezu da predvide ovo djelo u svojim kaznenim zakonodavstvima.
Zločin protiv čovječnosti u Rimskom statutu
U članu 7 Rimskog statuta dani su osnovni elementi zločina protiv čovječnosti. Zločinom protiv čovječnosti smatra se poduzimanja navedenih radnji pod uvjetom da su one poduzete kao dio šireg ili sistematskog napada usmjerenog protiv bilo kojeg civilnog stanovništva. To su sljedeće radnje:
- ubojstvo, istrebljenje, porobljavanje, deportacija ili prisilno premještanje stanovništva, zatvaranje i drugi oblici lišavanje slobode koji se preduzimaju uz kršenje osnovnih pravila međunarodnog prava
- mučenje, silovanje, seksualno ropstvo, prisilna prostitucija, prisilna trudnoća, prisilno steriliziranje i svaki drugi oblik seksualnog zlostavljanja ovakve ili slične prirode
- progon bilo koje grupe ili zajednice na političkoj, vjerskoj, rasnoj, nacionalnoj, etničkoj, kulturnoj i spolnoj osnovi, ili po drugim osnovima koji su međunarodnim pravom unvierzalno priznati kao nedozvoljeni
- nestanak osoba, Apartheid kao i drugi nehumani postupci sličnog karaktera kojima se namjerno prouzrokuju teške patnje ili ozbiljno ugrožavanje fizičkog ili mentalnog zdravlja
Obilježja
Pored navedenih radnji, bitno je istaknuti da je neophodno njihovo poduzimanje u okviru šireg ili sistematskog napada usmjerenog na civilno stanovništvo. Širi napad treba shvatiti kao napad protiv velikog broja žrtava na jednom širem području i koji se vrši u određenom vremenskom razdoblju, koji traje izvjesno vrijeme. Sistematski napad podrazumijeva da je napad planiran i organiziran. Subjektivno obilježje koje se zahijteva kod počinitelja je predumišljaj, koji mora obuhvatiti i svijest da se radnja izvršenja poduzima u okviru šireg ili sistematskog napada na civilno stanovništvo.
Zločin protiv čovječnosti ima određene sličnosti i sa kaznenim djelima genocida i ratnih zločina. Najvažnija razlika u odnosu na ratni zločin je što je vrijeme vršenja nebitno. Glavna razlika u odnosu na genocid odnosi se na nepostojanje genocidne namjere kod izvršitelja zločina protiv čovječnosti. Razlika je i u pogledu zaštitnog objekta - kod zločina protiv čovječnosti štite se individualna dobra, a u slučaju genocida egzistencija grupe ljudi koji pripadaju određenoj grupi, tj. jedno kolektivno, nadindividualno dobro.
Da bi postojalo ovo kazneno delo potrebno je da se ono vrši uz sudelovanje ili toleriranje strane države ili neke političke organizacije, tj. od organizacije koja de facto ili de jure ima političku moć. Ovo je izričito predviđeno u članu 7 Rimskog statuta.
Reference
- Stojanović Zoran, Međunarodno krivično pravo, Beograd, 2006. ISBN 86-86223-03-6
- William A. Schabas, Genocide in International Law: The Crimes of Crimes, Cambridge University Press, 2000,