Uređujete Metil ljubičasta

<!--'''Metil ljubičasta'''-->{{Infookvir kemijski spoj
| formula                = <chem> C24H28N3Cl </chem>
| slika                  = Methyl Violet 6B.png
| slika_opis             = Kemijska struktura metil ljubičaste 6B
| slika1                 = 
| slika_opis1            = 
| IUPAC nomenklatura     = Metil ljubičasta
| ostala imena           = [[Gencijana violet]] <br/> Metil ljubičasta 10B <br/> C.I. 42555 <br/> Bazična ljubičasta 3 <br/> [[Kristalno ljubičasta]]
| CAS                    = 8004-87-3
| EC                     = -
| UN                     = -
| RTECS                  = -
| molarna masa           =   
| molekulska masa        = 
| izgled                 = Zeleni do tamnozeleni prah 
| gustoća                = 
| tališteK               = 
| tališteC               = 137 °C
| vrelišteK              = 
| vrelišteC              = 
| tlak para              = 
| topljivost             = Topiva u [[voda|vodi]], [[etanol]]u, netopivo u ksilolu <ref name=b1>{{cite book|author=R. W. Sabnis|title=Handbook of Biological Dyes and Stains: Synthesis and Industrial Applications|url=https://books.google.com/books?id=M59Kw54ehwAC&pg=PA309|accessdate=27 June 2011|date=29 March 2010|publisher=John Wiley and Sons|isbn=978-0-470-40753-0|pages=309–}}</ref>
| dipolni moment         = 
| slika2                 =
| slika_opis2            = 
| oblik molekule         = 
| izvor znkops           = 
| znakovi opasnosti      = Opasna po zdravlje i okoliš
| NFPA 704               = 
}}

'''Metil ljubičasta''' je obitelj [[Organski spoj|organskih spojeva]] koji se uglavnom koriste kao [[bojilo|bojila]]. Ovisno o broju pridruženih [[metil]]nih skupina, nijansa boje može se mijenjati. Njegova je glavna upotreba kao [[ljubičasta|ljubičasto]] bojilo za [[tekstil]], a za davanje duboko ljubičastih boja u [[boja|boji]] i [[Tinta|tinti]] koristi se i kao pokazatelj [[Hidratacija|hidratacije]] [[Silika-gel|silika-gela]]. Metil ljubičasta 10B također je poznata kao [[kristalno ljubičasta]] (i mnoga druga imena) i ima [[medicina|medicinsku]] uporabu. <ref> {{cite journal|last=Gorgas |first=Ferdinand J. S. |title=Pyoctanin – Methyl-Violet – Pyoctanine |publisher=chestofbooks.com |date=1901 |url=http://chestofbooks.com/health/materia-medica-drugs/Manual-Of-Dental-Materia-Medica-And-Therapeutics/Pyoctanin-Methyl-Violet-Pyoctanine.html |accessdate=2011-03-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110708143253/http://chestofbooks.com/health/materia-medica-drugs/Manual-Of-Dental-Materia-Medica-And-Therapeutics/Pyoctanin-Methyl-Violet-Pyoctanine.html |archivedate=2011-07-08 |url-status=live }}</ref>

== Podjela ==
Pojam metil ljubičasta obuhvaća 3 spoja koji se razlikuju po broju [[metil]]nih skupina vezanih za [[amin]]sku funkcionalnu skupinu. Svi su topljivi u [[voda|vodi]], [[etanol]]u, dietilen [[glikol]]u i dipropilen glikolu.

{|class="wikitable" style="text-align:center"
|-
! Naziv
| Metil ljubičasta 6B ||Metil ljubičasta 2B ||Metil ljubičasta 10B ([[kristalno ljubičasta]])
|-
!Structure
| [[File:Methyl Violet 2B.png|center|150px]]||[[File:Methyl Violet 6B.png|center|150px]]||[[File:Methyl Violet 10B.png|Methyl violet 10B|center|150px]]
|-
!Formula ([[soli]])
| C<sub>23</sub>H<sub>26</sub>ClN<sub>3</sub> || C<sub>24</sub>H<sub>28</sub>ClN<sub>3</sub>
 || C<sub>25</sub>H<sub>30</sub>ClN<sub>3</sub>
|-
![[CAS registarski broj|CAS broj]]
| ||8004-87-3 || 548-62-9
|-
![[Indeks boje|C.I.]]
| ||42535 || 42555
|-
! ChemSpider ID
| [http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.21164086.html 21164086] || [http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.170606.html 170606] || [http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.10588.html 10588]
|-
! PubChem ID
| || [https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=196986 196986] || [https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=11057 11057]
|-
!Formula ([[kation]])
| C<sub>23</sub>H<sub>26</sub>N<sub>3</sub><sup>+</sup> || C<sub>24</sub>H<sub>28</sub>N<sub>3</sub><sup>+</sup>
 || C<sub>25</sub>H<sub>30</sub>N<sub>3</sub><sup>+</sup>
|-
! ChemSpider ID
| || [http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.2006225.html 2006225] || [http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.3349.html 3349], [http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.9080056.html 9080056], [http://www.chemspider.com/Chemical-Structure.10354393.html 10354393]
|-
! PubChem ID
| ||[https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=2724053 2724053]|| [https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=3468 3468]
|}

== Triarilmetanska bojila ==
{{glavni|Triarilmetanska bojila}}

'''Triarilmetanska bojila''' su [[bojilo|bojila]] koja se izvode strukturno od bezbojnog [[trifenilmetan]]a (C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>)<sub>3</sub>CH. Najčešća među njima su trifenilmetanska, a manji dio pripada [[derivat]]ima difenil-naftilmetana C<sub>10</sub>H<sub>7</sub>·CH·(C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>)<sub>2</sub>. U para-položaju prema centralnom [[ugljik]]ovu [[atom]]u moraju se u [[molekula|molekuli]] nalaziti na arilnim grupacijama najmanje dvije [[auksokromne skupine]]. [[Kromofor]] je ove skupine p-kinonoidna grupacija O=C<sub>6</sub>H<sub>4</sub>=O , odnosno 0=C<sub>6</sub>H<sub>4</sub>=NH. Prema broju i karakteru auksokromnih grupa dijele se ta bojila na trifenilmetanske derivate s dvije amino-grupe, na iste derivate s tri amino-grupe, na hidroksi-trifenilmetanske derivate, aminohidroksi-derivate i derivate difenilnaftilmetana. U svakoj od ovih grupa nalaze se bojila različitih svojstava bojenja: bazna, [[Kisela bojila|kisela]], močilna i bojeni lakovi. Ako molekula bojila sadrži grupu —COOH u o-položaju prema grupi —OH, bojilo je [[močilo|močilno]]. Uvođenjem [[Sulfonska kiselina|sulfonskih]] grupa u molekulu dobivaju se od baznih bojila kisela. Sulfonske grupe koje se nalaze u o-položaju prema centralnom ugljikovom atomu povećavaju postojanost prema [[Alkalije|alkalijama]]. Bojeni [[lak]]ovi nastaju od baznih bojila taloženjem s fosformolibdenskom ili fosforvolframskom kiselinom. Trifenilmetanskim bojilima postižu se neobično živahna, briljantna i čista obojenja crvene, ljubičaste, modre i zelene boje, ali su im postojanosti općenito niske, osobito na svjetlu i prema alkalnoj obradi. Zbog toga im upotreba sve više opada u korist postojanih bojila. Bazni predstavnici se najviše upotrebljavaju za bojenje [[svila|svile]] i močenog [[pamuk]]a, a kiseli i močilni za bojenje [[vuna|vune]]. Najveće količine ovih bojila troše se izvan [[tekstil]]ne upotrebe, i to za bojenje [[papir]]a, [[Drvo (materijal)|drveta]], [[šibica]], u proizvodnji [[Grafičke tehnike|grafičkih boja]], za [[Tinta|tinte]], kao boje u [[kozmetika|kozmetici]] i [[Prehrambeni aditivi|prehrambenoj industriji]].

=== Triamino-derivati trifenilmetana ===
Triamino-derivati trifenilmetana obuhvaćaju niz proizvoda koji su danas izgubili svoju nekad veliku važnost. Tako je na primjer [[fuksin]], C.I. 42510, koji se dobiva grijanjem smjese [[anilin]]a i o- i p-toluidina s nitrobenzenom uz [[željezo]] i [[cink]]ov klorid ili s [[arsen]]skom kiselinom, bio jedno od prvih bojila koja su se proizvodila. Ako se na isti način obradi smjesa jednog mola p-toluidina s dva mola anilina, nastaje derivat 4,4/,4//-triaminotrifenilmetana, [[pararozanilin]], C.I. 42500. Važnu ulogu u industriji tinte, grafičkih boja, hektografskih masa i slično  ima metil ljubičasta (njem. ''Methylviolett''), C.I. 42535, koji nastaje iz dimetilanilina produhavanjem zraka u prisutnosti vode, kuhinjske soli, bakarnog sulfata i fenola kao [[katalizator]]a. Pri tom se jedna metilna grupa oksidira u formaldehid i daje centralni atom ugljika za to bojilo, N-pentametilpararozanilin. [[Kristalno ljubičasta]] (njem. ''Krystallviolett''), C.I 42555, upotrebljava se za iste svrhe. Ako se s Michlerovim hidrolom kondenzira N-etil-N-(m-sulfobenzil)-metanilna kiselina, dobije se ''Echtsaureviolett 10B'', C. I. 42571. ''Patentblau AE'', C.I. 42576, nastaje analogno iz N-(m-sulfobenzil)-M-benzilanilina i Michlerova hidrola sulfuriranog u položaju 2. Za tekstilnu upotrebu značajan je ''Brillantindocyanin 6B'', C.I. 42660, koji ima mnogo bolje postojanosti nego druga bojila ove grupe; priprema se kondenzacijom p-klorbenzaldehida sa 2 mola N-(m-sulfobenzil)-N-etilanilina oksidacijom i kondenzacijom s p-fenetidinom. Neka praktički važna bojila ove grupe pripremaju se sulfuriranjem drugih manje važnih bojila. Tako na primjer ''Spritblau T'', C.I. 42775, dobiven feniliranjem fuksina anilinom na 180°C, daje nakon sulfuriranja produkte kojima svojstva zavise od stepena feniliranja i sulfuriranja, a poznati su pod nazivima ''Alkaliblau'' (C.I. 42750), ''Wasserblau'' (C.I. 42755) i ''Tintenblau'' (C.I. 42780). <ref> "Tehnička enciklopedija" ('''Bojila'''), glavni urednik Hrvoje Požar, Grafički zavod Hrvatske, 1987.</ref>

== Slike ==

{| cellpadding="0" cellspacing="0" style="margin:auto; border:1px solid #ccc; background:#fff;"
|-
|
{| cellspacing=3 cellpadding=3 style="background:#fff;"
|-
|  style="width:144px; text-align:center;"|[[Image:Methyl Violet Bleached.jpg|x180px|border]]
|  style="width:144px; text-align:center;"|[[Image:Crystal Violet in aqueous solution.jpg|x180px|border]]
|  style="width:144px; text-align:center;"|[[Image:Bacteria photomicrograph.jpg|x180px|border]]
|-
|align=center|Uzorak metil ljubičaste koja sadrži 1% otopinu izbjeljivača kloroksa (5,95% natrij hipoklorit).
|align=center|[[Kristalno ljubičasta]] kao [[otopina]].
|align=center|[[Bakterije]] obojene [[Kristalno ljubičasta|kristalno ljubičastom]].
|}
|}

== Izvori ==
{{izvori}}
== Vanjske poveznice ==
{{commons| Category:Methyl violet}}


[[Kategorija:Kloridi]]
[[Kategorija:Boje]]
[[Kategorija:Organski spojevi]]